“ЭСКИРМАС ЎЙИНЧОҚ”...

Севмоқ, севилмоқ. Бу ҳолатлар деярли ҳар биримизга таниш. Чин муҳаббат соҳиблари аслида энг бахтиёр одамлардир. Сиз бир инсонга қалб риштаси ила боғлангансиз, у эса, сизсиз ҳаётини тасаввур  қила олмаса –бундан ортиқ бахт йўқ!.

 

         Оғайниларим билан тез-тез бирор йиғилиб турамиз. Дийдор азиз, дейдилар. Ҳар учрашганда, албатта, муҳаббатдан гап очилади (ахир, кўпчилигимиз ҳали бўйдоқмиз!). Кимнингдир дилига қўл солиб кўрилади.

***

 

Навбатдаги ўтириш байрам кунига тўғри келди. Зиёфат бериш гали меники. Қўшалоқ базмга ўзгача тараддуд кўрдим. Бир дўстимнинг уйига меҳмон келиб қолган экан. Зиёфат олдиндан белгиланган, келмаса “жаримага тортилиши” тайин. Шу сабабли бояги оғайним тоғасининг биз тенги ўғлини ўзи билан кафега олиб келди. Ўша кеча Темур даврамизнинг меҳмони бўлди. Аввал танишиб олдик, бироз гурунглашгач, меҳмон кутилмаганда: “Ноз-неъматларимиз бисёр-ку, аммо, менимча, энг асосий ичимлик етишмаяпти?”,  - деди дастурхонга ишора қилиб. Ҳамма менга тикилди. “Ҳеч нарсани унутмадингми?”  - деди даврадан биров. “Йўқ, ҳаммасини буюрдим, “Кола”, “Спрайт”, “Фанта”, айтмоқчи, мана, мевали шарбатлар ҳам ҳозирлаб қўйилган”,  - дедим. Темур эса, истеҳзо билан давом этди: “Ароқ-чи, ароқ ичмайсизми?! Ахир, усиз давра қизимайди. Ичмасам, ўйнолмайман...”. Ҳеч ким чурқ этмади. Ҳатто Темурни бошлаб келган дўстим ҳам жим эди. Нима қилишга ҳайронман, бошим қотди. Биламан, бу пайтда спиртли ичимликнинг соғлиққа зарари тўғрисида маъруза ўқиш бефойда. Барибир гапингга биров қулоқ солмайди! Унинг устига атрофимиздаги ҳар бир столда ўша заҳри қотилдан бор. “Меҳмон – отангдан улуғ. Бўлди, истагингни ҳозироқ муҳайё қилишади, тўғрими?”, - деди бошқа бир ошнам мен томон юзини буриб. На илож, офицантни чақирдим. “Лаббай”, - жавоб берди офицант. “Ана шундан борми?” - сўрадим аста бармоғим билан ёнимиздаги столда турган ароқ шишасини кўрсатиб. “Ҳа, бор, боя таклиф қилганимда ичмаймиз дегандингиз ё фикрингиз ўзгардими?”. Мен-ку ичмайман, меҳмонимизга учун сўраяпман. Темур, қанақасидан буюрасан”, - дедим қаътият билан. Хуллас, меҳмоннинг истаги бажо келтирилди.

 

 

 

 

 

Давра қизигач, Темурни гапга тортдим.

 

-         Қачон уйланмоқчисан, кўнгил қўйганинг борми? , - шартта сўрадим? - Ҳа, бўлиб қолар. Шу йил охирларида, дадам айтганидек. Аммо севганиммас, севганларим бор.

 

-         Тушунтириброқ гапир, кўнгил қўйгани битта бўлмайдими?!

 

Шу пайт буюртмамиз ҳам келди. Темур сўрамасидан олдин ҳаммамиз бир овоздан ичмаслигимизни айтдик. “Зоримиз бор, зўримиз йўқ”,  - дея Темур биринчи қадаҳни шартта бўшатди. Қадаҳ сўзини айтишни ҳам боплар экан. Нима эмиш, кейинги базмларгача ҳаммамиз “отадиган” (ичадиган) бўлайликмиш. Даврага сукут чўмди.

 

Бироздан сўнг Темур билан суҳбатни давом эттирдим           - Менга дадам болалигимда жуда кўп ўйинчоқлар олиб берарди, - деди у. - Лекин тезда безиб қолардим. Катта бўлсам, бошқа нарсалар билан овунаман, дердим ўзимга-ўзим. Масалан, машина ҳайдаш билан. Аммо ҳозир бу машғулот ҳам жонимга теккан. Дадамга айтиб неча марта машина алмаштирдим. Ҳар сафар янгисини, зўрини минаман! Энг қимматлариям  кўнглимга ўтирмади. Яхшиям қизлар бор, улар билан телефонда гаплашиб, вақт қандай ўтганини билмай қоламан. Дадажоним жуда меҳрибон. Шаҳар четидаги дала-ҳовлимизни менга топшириб қўйган. “Шу ерда нима қилсанг, қил. Фақат, мени иш пайти безовта қилма”, -  дейди. Уларга ҳам қийин. Чет эл сафарлари, хизмат ташрифларидан бўшамайди. Мени ранжитувчи нарсалар, ўйинчоқларнинг барчасини ёқиб юборганман. Автомобилга жононларни миндириб юраман. Ҳатто севги масаласида ҳам зерикиб қолганман. Бироқ  қизлар билан танишсам мазза қиламан. Шу нарса аниқки, севги “эскирмас ўйинчоқ” экан...     Ҳаммамиз ҳайрон. Шўх мусиқа янграши билан Темур ўйинга туриб кетди. Қизлар даврасига кирди. Биз ҳам ортидан бордик. Бирон муаммо чиқармасин, деб унга кўз-қулоқ бўлиб туришга тўғри келди. Озроқ рақсга тушдик. Зиёфат ҳам тугади. Ҳамма уй-уйига тарқади. Менга эса, кутилмаган меҳмонимиз ҳақидаги ўйлар тинчлик бермасди. Ким билсин, бунақанги базмлар ҳам Темурни аллақачон чарчатиб қўйгандир.

         Бир томондан, ачиниб кетасан, киши. Нега Темурга ўхшаган баъзи тенгдошларимиз учун севгининг қадри қолмаган?! Сиз нима дейсиз, азиз замондош?

ШОҲИДБЕК



 

ТЎЙ – БАХТ ВА ҚУВОНЧ ЭЛЧИСИ!

Тўйлар юртимизнинг тинчлигию ризқ-насибамизнинг бутунлигидан, ҳаётимизнинг тобора фаровонлашиб бораётганидан дарак беради. Бугун қай маҳаллага ёки кўчага юз бурманг, ё бешик тўйи, ё суннат тўйи, ё мучал тўйи, ё келин тўй каби энг азиз маросимларимизга дуч келамиз. Бу каби унутилмас лаҳзаларга деярли ҳар куни гувоҳ бўламиз. Кўпчилигининг меҳмондўст мезбонию бошқаларининг азиз меҳмони бўламиз. Улар бизга ота-боболаримиздан қолган беқиёс миллий меросимиз ҳисобланади.

Тўйлар ва яхши кунлардан аслида маънавий озуқа олишимиз лозим. Яъни, уларда турли хил миллий урф-одат ва анъаналаримиз акс этади. Алла айтиш, келин салом, той миндириш каби одатларимиз борки, уларда ўзбеклигимиз, ўзлигимиз намоён бўлади. Айниқса, келинчакнинг у тушган хонадоннинг катта-кичик аъзоларига, бутун сулола аҳлига, узоқ-яқиндан келган қариндош-уруғларга салом бериши, яъни таъзим қилиши ҳар биримизнинг дилимизга олам-олам қувонч бағишлайди.

ҚАЙНАР ХУМЧА, ҚАЙНАЙВЕР

Яқин кунлар ичида кўпгина никоҳ тўйларга гувоҳ бўлдим. Тўй сабабчиларининг бирлари ошна-оғайниларим, баъзилари эса қариндошларим, қўни-қўшнилар ва маҳалладошларим ҳисобланади. Тўғриси, орзу-хавасли тўйхона соҳибларига ўхшатиб тўй қилишни истаб қоласан киши. Гўёки, эртаклардаги қайнар хумчада шавла қайнаётгандек, егуликларнинг охири йўқ, тугамайди. Лекин, бугунги қайнар хумчаларда шавла эмас, ўзимизнинг энг тансиқ миллий таомларимиздан тортиб бошқа халқларнинг, айниқса, ғарбча овқатларнинг энг машҳурлари, ширинликларию салатлари, мева-чеваларию ҳар хил ичимликлар қайнаб чиқаётгандек. Тўйхона хизматчилари атрофингизда гирди капалак бўлиб астойдил хизмат қилишади.                         

ЎРНАК БЎЛИШ ЎРНИГА...

Бизда чойни тез-тез янгилаб туриш, меҳмонларга худди меҳримиздек иссиқ чой узатиш ҳурмат белгиси эканини билардим. Аммо, аммо чойнакда спиртли ичимликлар қуйилишига, кишилар наздида одоб-ахлоқи билан намуна кўрсатилувчи баъзи бир одамларнинг ўзларини худди чой ёки шарбат ичаётгандек тутиб, ҳеч қанақа ножўя ҳаракат қилмаётгандек ҳолда отишиб ўтирганларига яқин кунлар ичида бўлиб ўтган тўйларда такрор ва такрор гувоҳ бўлдим. Аслида бу гуруҳ кишилар кимни алдаб ўтиришибди. Бундан кимга, нима наф. Ўз яқинлари, ўғли ёки қизидан яширинча, шу алфозда спиртли ичимликлар ичгани билан улар олдида айбсиз эмас-ку! Балки улар бу ҳақда билмас, билганда ҳам ўз ота-онасига дакки берувчилар кам топилади. Аммо бугун ўз фарзандини алдаётганларни эртага ўғил-қизлари ҳам чув туширишига, турли хил жирканч ёки ёмон йўллларга кириб қолиб, худди ҳеч нима билмагандек юришига ким кафолат беради. Бир ёлғон иккинчисини бошлаб келиши турмушда ўз тасдиғини топган. Тўғри, пашшадан фил ясаб, дарров тахликага тушиш ҳам ярамайди. Лекин танганинг икки томони бор. Бугунги ҳаётимизда ҳар қандай ҳолатга тайёр туришни кун сайин чуқур англаб бормоқдамиз.   

“ГОРКА, ГОРКА” – БИЗГА ХОС ЭМАС!     

       

 

  

  Яқин дўстларимнинг, жўраларимнинг, хуллас тенгқурларимнинг тўйларида яна бир хунук дастурга гувоҳ бўлдим. Ёшларнинг ароқ ва шу кабилар таъсиридаги беўхшов ҳаракатлари, тушунар-тушунмас ҳолда айтилган тўй тилаклари, тўйхонани бошига кийиб қий-чув қилишларидан ҳозирги одамларга, ўспирин йигит-қизларга нима бало урган деб, ўйланиб қоласан. Бироқ, бир ҳолат  хаёлимда жавобсиз қолаётган савволларни тўзғитиб, мени сергак торттирди. Миллийлигимизга ва динимизга умуман зид ҳол. “Горка, горка, ...” такрор-такрор янграётган ўзга сўз. Бу ҳақда эшитган бўлсамда тенгдошларимнинг бунақанги “маросим”лар ташаббускорлигига ишонмаган эдим. Ниҳоят, ёшлар талаби қондирилди. Ўзгалар истаги билан, кўпчилик ундови остида куёвнинг келинни ўпиши билмадим, бу нима деган гап. Ахир келин ва куёв бировга томоша қўйиб бериш учун никоҳланаётгани йўқ! Висол насиб бўлганини эса, бошқаларга кўз-кўз қилиш бизнинг менталитетимизга хос эмас. Хуллас, оммавий маданият унсурлари бизнинг турмуш тарзимизга, маънавиятимизга ҳар томондан кириб боришга уринмоқда. Биз эса, турли-туман бемани дастурлардан воз кечиб, зарарли иллатларга “йўқ” дея олсаккина ҳам маънавий, ҳам жисмонан соғлом бўламиз. Акс ҳолда, Ғарбга тақлид тариқасида қилаётган хатти-ҳаракатларимиз, янгидан ўйлаб топаётган бўлмағур урфларимиз бизга қимматга тушади. Ўйлаб кўринг, азиз замондош... Сиз нима дейсиз?     

ШОҲИДБЕК